અંક - ૪, અપ્રિલ, ૨૦૧૩

આ અંકમાં

1. મડદાંવાળો / ઉમેશ સોલંકી

2. આ રૂમાલ બારિયાની ફૅશન / છ ગ્રામીણ બહેનોની સહિયારી કવિતા

3. લઘુકાવ્ય / વજેસિંહ પારગી

4. ધોળા દિવસે / બ્રહ્મ ચમાર

5. सूरज (गुजरात के दंगो को देखकर बीमार पड गया है ) / वैशाख  राठोड

 ----------1-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

મડદાંવાળો / ઉમેશ સોલંકી

મડદાં વેચું છું મડદાં
જાતભાતનાં મડદાં
સસ્તાં મડદાં, મોંઘાં મડદાં
છૂટક મડદાં, જથ્થામાં મડદાં
રામનાં મડદાં, અલ્લાનાં મડદાં
બાપુનાં મડદાં, બાબાનાં મડદાં
વાદનાં મડદાં, અ-વાદનાં મડદાં
મડદાં મારાં ગૅરંટીવાળાં રે લોલ !

મંદિરમાં, મસ્જિદમાં
અદાલતે, પરિષદમાં
વિદ્યાલયમાં, સચિવાલયમાં
ઠેકઠેકાણે કાર્યાલયમાં
મડદાં મારાં ચૂપચાપ ઊભાં રહે છે
ઠાલુંઠમ બોલી બેઠાં રહે છે
ડગ માંડ્યાં વિના દોડઘામ કરતાં રહે છે
વળી,
મડદાં મારાં કોઈ કાળે સડતાં નથી
માલિકને અમથું અમથું પણ નડતાં નથી
મડદાં મારાં ગૅરંટીવાળાં રે લોલ !

ગામવાળા આવો, શહેરવાળા આવો !
પોલીસવાળા આવો, અસંતુષ્ટોને સાથે લાવો !
પત્રકારો, કલમ મેલો !
કવિજનો, કલ્પનાઓને આઘી ઠેલો !
કર્મશીલો, રવિવાર છે આજે, ક્રાંતિને તમે મારો હડસેલો !
ગાંધીનગર, તમે આળસ મરડો !
દિલ્હીની તમે વાટ પકડો !
વચ્ચે આવે દુકાન મારી
લાંબી લાંબી જ્યાં લાઇન લાગી
આજ નવી છે સ્કીમ કાઢી
એક સાથે બે મડદાં ફ્રી
ના લો, તો હીહી...હીહી...હી

 ----------2-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

આ રૂમાલ બારિયાની ફૅશન / ફૂલીબેન નાયક, ઈનાસબેન હરિજન, રમીલાબેન રાઠવા, વીણાબેન બારિયા, કૈલાસબેન 

                                                            બારિયા (દેવગઢ મહિલા સંગઠન) (દેવગઢ બારિયા તાલુકાનાં કેટલાંક આદિવાસી ગામો, દાહોદ)

આ રૂમાલ બારિયાની ફૅશન રે, ઓ મારું મન રૂમાલવાળું,
ઓહ તારું મન ફેશનવાળું

આ રૂમાલ હીર ભરેલો રે, ઓ મારું મન રૂમાલવાળું,
ઓહ તારું મન ફેશનવાળું

આ રૂમાલ સંગઠને ગૂંથ્યો રે, ઓ મારું મન રૂમાલવાળું,
ઓહ તારું મન ફેશનવાળું

આ રૂમાલ કાયદાનો ભરેલો રે, ઓ મારું મન રૂમાલવાળું,
ઓહ તારું મન ફેશનવાળું

રૂમાલ માટે ક્યારના લડતેલા રે, ઓ મારું મન રૂમાલવાળું,
ઓહ તારું મન ફેશનવાળું

રૂમાલ માટે કોરટે લડશું રે, ઓ મારું મન રૂમાલવાળું,
ઓહ તારું મન ફેશનવાળું

આ રૂમાલ ગામેગામ ઉડાવશું રે, ઓ મારું મન રૂમાલવાળું,
ઓહ તારું મન ફેશનવાળું

 ----------3-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

લઘુકાવ્ય / વજેસિંહ પારગી (ઇટાવા, જિલ્લો - દાહોદ)

રામ રામ કરી આવકારતા
રામ રામ કરી વિદાય આપતા
અરે! દારૂ પીતાં પહેલાં પણ
રામ રામ કરતા કોઈ ભીલને
હજી કોઈ રામ મળ્યા નથી!
મહેરબાની કરીને કોઈ મને
‘મરા મરા’ કરતાં કરતાં
વાલિયામાંથી વાલ્મીકિ બની ગયેલાની
પુરાકથા સંભળાવશો નહીં!



 ----------4-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ધોળા દિવસે / બ્રહ્મ ચમાર (ચલાદર, તા. ભાભર, જિલ્લો - બનાસકાંઠા)


ધોળા દિવસે
આપણી બેન-દીકરીઓની
છેડતી કરતા
એ લોકોને
મરેલાં ઢોર ચીરવાના છરાથી
હું ચીરી ન નાખું
તો
મને મોક્ષ મળે જ નહીં !

ધોળા દિવસે
પંચાયતના સભ્યો
આપણી સ્ત્રીઓને
મંદિરમાં જતી રોકીને
ઢોર માર મારે
ત્યારે
પંચાયતના સભ્યોને
ભરબપ્પોરે
નાગા કરી
દિવાસળી ન ચાંપું
તો
મને મોક્ષ મળે જ નહીં !

ધોળે દિવસે
આપણા બંધુઓ પર
અત્યાચાર ગુજારતા
અને
હિજરત કરવા મજબૂર કરતા
એ લોકોનાં
નાક કાપી
માથે ટકો કરાવી
અવળે ગધાડે ન બેસાડું
તો
મને મોક્ષ મળે જ નહીં !

હવે
મારે
ધોળા દિવસે
મોક્ષ મેળવવો જ છે !

 ----------5-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

सूरज (गुजरात के दंगो को देखकर बीमार पड गया है ) / वैशाख  राठोड (अहमदाबाद)

(1) 

सुबह कि आँखे अभी भी अधखुली है 

और दूर मशरिकी उफक पर 

सूरज करवटे बदल रहा है

ओक्सिजन का मास्क नाक पर लगाकर 

145 सेंटी ग्रेट  डीग्री का थर्मोमीटर ज़बां के निचे दबाकर 

रात उसके माथे पर ओस का गीला कपडा लगा रही है बार बार 

थोडा सा बेचेन है व़ोह 

बुखार है शायद उसको

या फिर कोई बड़ी सी बिमारी

ब्लड केंसर, या हार्ट एटेक

या फिर दोनों किडनी फेल हो चुकी हो 

वो अभी भी आसमान के बिस्तर पर 

बादलो का सफ़ेद लिहाफ ओढ़े 

पड़ा पड़ा सिसक रहा है

उसका शरीर एकदम अकड गया है ठण्ड के मारे 

उसके किरणों कि आत्मा पहुच गई है हद- ए- अदम तक

चाँद का डॉक्टर उसके कमरे से निकला एलोपेथिक दवा देकर 

और मुखातिब हुआ उस टोले से 

जिसने पलभर पहेले कुछ कच्ची झूग्गिया जलाई थी 

धुप सेकने के लिए 

जाड़े से बचने के लिए

कि कतरा कतरा व़ो अब बिलख रहा है

कि कतरा कतरा वो अब पिघल रहा है

ओ मेरे दोस्त कानजी 

अपने गाँव के मुर्गो से कहेना

कि उनका अलार्म थोड़ी बाद में बजाये 

आज सूरज ज़रा देर से उठेगा 

(2)

कल से उसने कुछ भी नही खाया था

उसका पेट एकदम खाली था

जब सवेरे कि पनिहारी पानी भर के जा रही थी

तो बस थोडा सा ठंडा पानी पीया था उसने

फूलो पर गिरा हुआ

उसके मकान में राशनदान फन फेलाए खड़ा था सांप कि तरह

और उसकी शुआओ का चुला बुजा पड़ा था ठंडी आह कि तरह 

क्यूंकि उसके बाप कि लारी पर एक भी खिलौना लेने नही आया था कोई 

दस दिनों से

(क्यूंकि) कर्फ्यू में शूट एंड साईट का ऑर्डर होता है भाई

और इसीलिए  उसकी माँ 

सुबह से ही निकल पड़ी थी कुछ काम ढूंढने को

अपने मरद कि बेचेनी को सुकूँ देने को

कि अब तक नही लौटी थी घर

और सवेरे सवेरे ही सूरज ने आज 

कै कर दी थी खून कि

टीवी  पर उसने उसके बाप कि लाश देख ली

और माँ का... रे...प....

चाँद के डॉक्टर को बुलाया था पड़ोसियों ने

तो व़ोह हरामी काला चश्मा पहेनकर आया

और पांच आयुर्वेद कि  गोलिया और एक इंजेक्सन देकर चला गया

अब उसका जिस्म काँप रहा है

अब उसका अक्स आसेब कि तरह नाच रहा है

नसे सारी तन गई है

आँखे लाल होकर चकरा रही है

उसके हाथ लरज़ा गये है

उसके पाँव बर्फा गये है

अपना माथा कूट रहा हे व़ोह दीवारों से

धुण रहा है व़ोह डाकला बजाके

बेखयाली में व़ोह चिल्ला रहा है

बदहवासी में व़ोह बोखला रहा है

दे रहा है व़ोह माँ बहेन कि गंदी गालिया

गा रहा है व़ोह अपनी छाती कूट के फातिया

अरे कोई इस पगले को बेडी में जकड़ो

अरे कोई इस सरफिरे को लोहे कि सांकल में पकड़ो 

अरे कोई इस बावले कि पेशानी को छु के 

निम्बू मिर्च का टोणेवाला धागा बांधो

कि सूरज को भूतबाधा हुई है

कि सूरज को भूतबाधा हुई है